در دهه اخیر، پزشکی هسته‌ای به عنوان یکی از ارکان پیشرفته تشخیص و درمان بیماری‌های بدخیم، نورولوژیک و قلبی‌–‌عروقی، با سرعت چشمگیری در حال تحول است. توسعه رادیوداروهای جدید با هدف ارتقاء دقت تشخیص، بهبود پایش پاسخ درمانی و به‌ویژه درمان هدفمند مولکولی (Theranostics)، سبب ایجاد تحولات بنیادین در مراقبت‌های پزشکی شده است.

در راستای این تحولات با همکاری انجمن علمی پزشکی هسته‌ای ایران، هیئت محترم بورد تخصصی پزشکی هسته‌ای و همکاری نزدیک با سازمان غذا و دارو، مجموعه‌ای از رادیوداروهای جدید پس از طی مراحل علمی، بالینی، و ارزیابی‌های کیفی و ایمنی، در فهرست دارویی رسمی کشور به ثبت رسیده‌اند.

فهرست رادیوداروهای جدید اضافه شده

۱. ¹⁸F-PSMA

رادیوداروی اختصاصی جهت تصویربرداری از سرطان پروستات مبتنی بر گیرنده PSMA.
این رادیودارو با حساسیت بالا، امکان تشخیص ضایعات کوچک، متاستازهای استخوانی و لنفاوی را در مراحل اولیه بیماری فراهم کرده و جایگزین مؤثری برای ردیاب‌های پیشین مانند ⁶⁸Ga-PSMA محسوب می‌شود.
کاربرد: تشخیص اولیه، پایش پاسخ درمانی، و تصمیم‌گیری در درمان‌های هدفمند با PSMA-ligandها.

۲. ¹⁸F-FET (Fluoroethyltyrosine)

یک رادیوداروی آمینواسیدی غیرطبیعی برای تصویربرداری از تومورهای مغزی، به‌ویژه در تمایز بین عود تومور و نکروز پس از رادیوتراپی.
ویژگی برتر: جذب مستقل از سد خونی-مغزی و قابلیت تمایز بالا میان ضایعات نئوپلاستیک و التهابی.

۳. ¹⁸F-FES (Fluoroestradiol)

این رادیودارو با اتصال اختصاصی به گیرنده‌های استروژنی (ER) در سرطان پستان، نقش مهمی در تعیین میزان بیان گیرنده و ارزیابی پاسخ به درمان‌های هورمونی دارد.
کاربرد: تصمیم‌گیری در درمان‌های ضد‌هورمونی و پایش پاسخ درمانی بیماران مبتلا به سرطان پستان متاستاتیک.

۴. ¹⁸F-FBP (Florbetapir)

رادیوداروی اختصاصی تصویربرداری از پلاک‌های آمیلوئیدی مغز در بیماران مبتلا به اختلالات شناختی و بیماری آلزایمر.
اهمیت: بهبود تشخیص زودهنگام دمانس و افتراق بیماری آلزایمر از سایر اختلالات نورودژنراتیو.

۵. ⁶⁸Ga-FAP-2286 و ¹⁷⁷Lu-FAP-2286

نسل جدید رادیوداروهای هدفمند بر پایه مهارکننده‌های FAP (Fibroblast Activation Protein) که هم در تصویربرداری PET و هم در درمان تومورهای جامد مورد استفاده قرار می‌گیرند.
کاربرد دوگانه:

⁶⁸Ga-FAP-2286 → تصویربرداری تشخیصی با PET/CT

¹⁷⁷Lu-FAP-2286 → درمان هدفمند تومورهای جامد مقاوم به درمان‌های مرسوم

این ترکیبات تحت عنوان Theranostic Pair نقش مهمی در آینده درمان سرطان‌ها دارند.

۶. ²²⁵Ac-PSMA

رادیوداروی آلفازا با انرژی بالا برای درمان سرطان پروستات مقاوم به کاستر و سایر درمان‌های سیستمیک.
به‌دلیل محدوده کوتاه تابش آلفا و توان بالای تخریب سلول‌های سرطانی، ²²⁵Ac-PSMA نتایج قابل توجهی در بهبود بقاء بیماران در مطالعات بالینی نشان داده است.

۷. ²²⁵Ac-DOTATATE

نسل آلفازای ترکیبات DOTATATE که در درمان تومورهای نورواندوکرین (NETs) با بیان گیرنده سوماتواستاتین به کار می‌رود.
این رادیودارو توانسته است در بیماران مقاوم به ¹⁷⁷Lu-DOTATATE نیز پاسخ درمانی ایجاد کند.

۸. ²²³RaCl₂ (رادیوم کلراید)

اولین رادیوداروی آلفا که برای درمان متاستازهای استخوانی ناشی از سرطان پروستات تأیید شده است.
²²³Ra به‌عنوان آنالوگ کلسیم در بافت استخوان متاستاتیک تجمع یافته و تابش آلفا سبب تخریب سلول‌های سرطانی با آسیب حداقلی به مغز استخوان می‌شود.

۹. ⁶⁸Ga-Pentixafor و ¹⁷⁷Lu-Pentixather

رادیوداروهای جدید هدفمند بر گیرنده CXCR4 که در انواع لنفوم‌ها، مولتیپل میلوما و برخی تومورهای جامد بیان می‌شود.
⁶⁸Ga-Pentixafor برای تصویربرداری PET و ¹⁷⁷Lu-Pentixather برای درمان هدفمند مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این رادیو دارو ها 
با همکاری انجمن علمی پزشکی هسته‌ای ایران و هیات بورد پزشکی هسته‌ای و‌ارائه مستنداتی علمی، کارآزمایی‌های بالینی و ایمنی، این رادیوداروها در جلسات مشترک بین هیئت بورد تخصصی، اداره کل امور دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو و کمیته علمی داروهای رادیواکتیو مورد بررسی قرار گرفتند.

پس از تأیید نهایی از سوی کمیته تخصصی، فهرست فوق در فهرست رسمی دارویی کشور  درج گردید.